درباره آزمون مهارت
1)اصطلاحات و تعاریف
- آزمون مهارت (PT): ارزیابی عملکرد مشارکت‌کننده بر اساس معیارهای از پیش تعیین شده به روش مقایسه‌های بین‌آزمایشگاهی.
- مقایسه بین آزمایشگاهی: سازماندهی، اجرا و ارزیابی اندازه‌گیری‌ها یا آزمون‌ها، مطابق با شرایط از پیش تعیین شده، بر اقلام یکسان یا مشابه، توسط دو یا چند آزمایشگاه.
- مجری آزمون مهارت: سازمانی که مسئولیت همه کارها در تدوین و اجرای الگوی آزمون مهارت را به عهده می‌گیرد.
- مشتری: سازمان یا فردی که بر اساس ترتیبات قراردادی، الگوی آزمون مهارت به ایشان ارائه می‌شود.
- مشارکت‌کننده: آزمایشگاه، سازمان یا فردی که اقلام آزمون مهارت را دریافت نموده، نتایج را برای بررسی توسط مجری آزمون مهارت، ارسال می‌کند.
- قلم آزمون مهارت: نمونه، محصول، محصول دست ساز، مواد مرجع، بخشی از تجهیزات، استاندارد اندازه‌گیری، مجموعه داده‌ها یا سایر اطلاعات مورد استفاده در آزمون مهارت.
- ماده مرجع (RM): ماده‌ای که از نظر یک یا چند ویژگی معین به اندازه کافی همگن و پایدار بوده و مناسب برای کاربرد مورد نظر در یک فرآورده اندازه‌گیری تهیه شده است.
- ماده مرجع گواهی شده (CRM): ماده مرجع مشخص شده به وسیله یک روش معتبر اندازه‌شناختی برای یک یا چند ویژگی خاص، همراه با یک گواهی RM که مقدار ویژگی مشخص شده، عدم قطعیت مرتبط با آن و بیان قابلیت ردیابی اندازه‌شناختی را ارائه می‌دهد.
- الگوی آزمون مهارت: آزمون مهارت طراحی و اجرا شده در یک یا چند دوره، مربوط به زمینه مشخص شده از آزمون، اندازه‌گیری، کالیبراسیون یا بازرسی.
- دوره آزمون مهارت: یک دوره کامل از توزیع اقلام آزمون مهارت، ارزیابی و گزارش‌دهی نتایج به مشارکت‌کنندگان.
- مقدار تخصیص‌یافته: مقدار نسبت داده شده به یک خصوصیت مشخص در یک قلم آزمون مهارت.
- انحراف استاندارد برای ارزيابي مهارت: میزان پراكندگي که در ارزشیابی نتايج آزمون مهارت به کار رفته است.
- عدم‌قطعیت اندازه‌گیری: پارامتری غیرمنفی که بر اساس اطلاعات مورد استفاده، پراکندگی مقادیر کمی نسبت داده شده به اندازه‌ده را مشخص می‌کند.
2)آشنایی با آزمون مهارت (PT)
یکی از مهم‌ترین ابزارها جهت حصول اطمینان از اندازه‌گیری‌ها، کنترل خطا و کیفیت خدمات آزمایشگاه‌ها، ارزیابی عملکرد فنی آن‌ها است. سنجیده‌ترین شکل این ارزیابی، شرکت در آزمون‌های مهارت مستقل یا خبرگی (Proficiency Testing) به اختصار PT است.
آزمون مهارت، روشی است که در آن نتایج آزمایشگاه در مقایسه با سایر آزمایشگاه‌های مشابه، به‌وسیله مرجع بی‌طرف (PT provider) ارزیابی می‌شود. این مرجع مستقل براساس الزامات استاندارد ISO/IEC17043 به مقایسه منظم نتایج یک آزمایشگاه با مقادیر واقعی اقلام تحت آزمون (PT item) می‌پردازد.
مزیت اصلی آزمون مهارت، ارزیابی عملکرد آزمایشگاه‌ها برای هدایت یک آزمون، اندازه‌گیری و یا یک کالیبراسیون مشخص است. بسیاری از آزمایشگاه‌ها به‌صورت کاملاً جدا از سایر آزمایشگاه‌ها عمل می‌کنند و فرصت‌هایی برای مقایسه داده‌های خود با دیگران ندارند. بدون ایجاد چنین فرصت‌هایی، همواره ریسک وجود خطاها، گرایش‌ها یا اختلاف‌های عمده در نتایج آزمایشگاهی در مقایسه با آزمایشگاه‌های مشابه وجود دارد.
آزمون مهارت امکان این مقایسه و سنجش مستقل داده‌های آزمایشگاهی در مقایسه با مقادیر مشخص شده برای اقلام PT و مقایسه با عملکرد آزمایشگاه‌های مشابه را فراهم می‌کند. نتایج چنین مشارکت‌هایی به مدیریت آزمایشگاه کمک می‌کند تا عملکرد آزمایشگاه را ارزیابی نماید. اگر برنامه آزمون مهارت به‌صورت دوره‌ایی و مداوم اجرا شود، شرکت در آن به مدیر آزمایشگاه امکان پایش مداوم قابل مقایسه بودن داده‌های آزمایشگاهی و اثربخشی عملکرد آزمایشگاه در آزمون‌ها و یا اندازه‌گیری‌های مرتبط را می‌دهد.
3)اهداف آزمون مهارت
هدف از شرکت در آزمون مهارت نیل به موارد زیر می‌باشد:
- ارزیابی عملکرد آزمایشگاه‌ها برای انجام آزمون‌ها، یا اندازه‌گیری‌های آزمایشگاه‌ها؛
- شناسایی مشکلات آزمایشگاه‌ها و انجام اقداماتی برای بهبود که به عنوان مثال می‌تواند مربوط به روش‌های اجرایی نامناسب اندازه‌گیری، اثربخشی آموزش کارکنان و نظارت یا کالیبراسیون تجهیزات باشد؛
- ایجاد اثربخشی و سازگاری روش‌های آزمون یا اندازه‌گیری؛
- اعتمادسازی بیشتر برای مشتریان آزمایشگاه شناسایی تفاوت‌های بین‌آزمایشگاهی و آموزش آزمایشگاه‌های مشارکت‌کننده بر پایه نتایج چنین مقایسه‌هایی؛
- صحه‌گذاری ادعاهای عدم‌قطعیت؛
- ارزیابی مشخصه‌های عملکردی یک روش اغلب به عنوان روش‌های مشترک تشریح شده؛
- تخصیص مقادیر به مواد مرجع و ارزیابی مناسب بودن آن‌ها برای استفاده در روش‌های اجرایی آزمون یا اندازه‌گیری خاص؛
- پشتیبانی از بیانیه برابری اندازه‌گیری‌های موسسه‌های ملی اندازه شناسی از طریق “مقایسه‌های کلیدی” و مقایسه‌های تکمیلی انجام شده از طرف دفتر بین المللی اوزان
شركت دانش بنیان بهینه فرایند آزما (بهفا) با هدف برآورده نمودن نیازهای خاص صنایع دارویی، غذایی، نفت، گاز و پتروشیمی، فولاد، سیمان، آب و فاضلاب، تجهیزات آمایشگاهی و سایر مراکز تحقیقاتی و پژوهشی کشور در سال 1389 فعاليت خود را در زمینه کالیبراسیون تجهیزات به عنوان آزمایشگاه همکار سازمان ملی استاندارد آغاز نمود. این آزمایشگاه در سال 1390 موفق به اخذ گواهینامه تایید صلاحیت بر اساس الزامات استاندارد ISO/IEC 17025 از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) گردید و در سال 1398 توانست به عنوان اولین و تنها آزمایشگاه کالیبراسیون کشور از نهاد اعتبار بخشی کشور هندوستان (NABL) گواهینامه تایید صلاحیت بر اساس الزامات استاندارد ISO/IEC 17025 رو دریافت نماید.
شرکت بهفا، در راستای رسالت خود در ارتقا سطح کیفیت و عملکرد آزمایشگاه های کالیبراسیون در کشور با بهره مندی از تیم فنی مجرب و کارشناسان خبره، بخش آزمون مهارت (PT) تحت عنوان “مرکز آزمون مهارت بهفا” را راه اندازی نمود و در سال 1401موفق به اخذ تایید صلاحیت از مرکز ملی تایید صلاحیت ایران (NACI) به عنوان اولین مرکز برگزاری آزمون مهارت در زمینه کالیبراسیون در کشور با شماره گواهینامه تایید صلاحیت NACI/Pt/105 بر اساس الزامات استاندارد ISO/IEC 17043 در زمینه کالیبراسیون دما، حجم، فشار، جرم و هیدرومتر گردید.
